Huế là vùng đất của những nghệ nhân lâu năm giàu kinh nghiệm. Họ là linh hồn, là “báu vật sống” nắm giữ tinh hoa của nghệ thuật truyền thống, góp phần lưu giữ những giá trị văn hóa phi vật thể của vùng đất cố đô.
Chiếc nôi nuôi dưỡng nghệ nhân
Huế từng là thủ phủ của các chúa Nguyễn, kinh đô của triều đại Tây Sơn rồi đến nhà Nguyễn. Sự hiện diện của triều đình phong kiến ở Huế đã tạo nên một tầng lớp nghệ nhân cung đình tài hoa được hội tụ từ nhiều vùng miền của cả nước, từ thợ kim hoàn, đúc đồng, pháp lam, thợ mộc, chạm khảm, làm hương, cho đến nhạc công, đầu bếp, thợ may…
Tất cả đều được tuyển chọn gắt gao, truyền nghề theo lối cha truyền con nối, thầy - trò nghiêm cẩn và được lưu truyền cho đến bây giờ. Đó cũng là lý do Huế được lựa chọn để tổ chức các lễ hội tôn vinh nghề truyền thống và các nghệ nhân trên khắp cả nước.
Huế hiện có hàng chục làng nghề truyền thống với bề dày lịch sử lâu đời cùng hàng nghìn nghệ nhân giàu kinh nghiệm. Những nghệ nhân ấy dung hòa giữa truyền thống và sáng tạo, giữ cho cái hồn xứ Huế luôn hiển hiện giữa dòng đời. Họ không nổi bật nhưng lại bền bỉ như sông Hương - lặng lẽ và không ngừng chảy.
Từ những lò gốm Phước Tích, làng hương Thủy Xuân, làng tranh Sình, làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên, làng hoa giấy Thanh Tiên cho đến các lớp nghệ sĩ ca Huế đều có bóng dáng những nghệ nhân miệt mài lưu giữ ký ức của vùng đất Cố đô.
Đã có rất nhiều những nghệ nhân của Huế được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú trong các lĩnh vực: thủ công mỹ nghệ, âm nhạc dân tộc, trình diễn dân gian...
Trong đó, nổi bật là cố Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Thị Mẫn (Minh Mẫn). Bà là nghệ sĩ kỳ cựu, từng truyền dạy cho nhiều lớp ca Huế. Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Thị Thương - người đã có công rất lớn trong việc phục dựng y phục triều Nguyễn dùng cho biểu diễn nghi lễ, cung đình, lễ hội truyền thống. Nghệ nhân nhân dân Lê Văn Kinh - người lưu giữ nghề thêu truyền thống cung đình Huế, từng phục dựng và phát triển kỹ thuật thêu cung đình xưa, kết hợp yếu tố mỹ thuật hiện đại. Nghệ nhân nhân dân Trần Duy Mong với đôi bàn tay tài hoa đã tạo ra hàng trăm tác phẩm kim hoàn tinh xảo, góp phần gìn giữ nghề kim hoàn cố đô…
Nghệ nhân Huế không chỉ là linh hồn, là “báu vật sống” nắm giữ tinh hoa của nghề nghiệp truyền thống mà họ còn là hiện thân của ký ức cung đình, của sự tinh tế, lặng lẽ, bền bỉ và khắt khe trong gìn giữ di sản văn hóa. Sự đóng góp thầm lặng của họ không chỉ trong việc phát huy các giá trị bản sắc văn hóa Huế mà còn tạo ra các sản phẩm phục vụ người tiêu dùng trong và ngoài nước và góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Tiếp tục lan tỏa những giá trị văn hóa
Huế là trung tâm di sản văn hóa lớn của Việt Nam, không chỉ bởi hệ thống di tích vật thể triều Nguyễn mà còn bởi một kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú, gắn liền với lịch sử cung đình, đời sống dân gian, tôn giáo, lễ hội và nghề truyền thống.
Để bảo vệ những giá trị văn hóa phi vật thể đó cần có sự hỗ trợ cho các nghệ nhân để họ phát huy khả năng, tiếp tục sáng tạo và truyền lại cho thế hệ mai sau. Những năm gần đây, sự quan tâm, hỗ trợ và tạo điều kiện của chính quyền thành phố Huế đối với các nghệ nhân và di sản văn hóa Huế ngày càng sâu sát và bài bản hơn.
Bên cạnh việc tổ chức các chương trình và phong trào giữ “lửa nghề” bằng cách kết nối các nghệ nhân, thành phố Huế còn mở rộng, phát triển không gian trình diễn, bảo tồn nghề truyền thống như: Tổ chức các không gian nghệ thuật truyền thống để nghệ nhân biểu diễn; trưng bày sản phẩm như thêu, nón lá, hoa giấy, tranh dân gian… tại địa phương và tại các sự kiện xúc tiến, quảng bá trong và ngoài nước.
Kết nối làng nghề với tour du lịch như “Một ngày làm nghệ nhân xứ Huế”, “Khám phá các làng nghề truyền thống Huế”, “Dạo thuyền rồng, nghe ca Huế”..., chính quyền thành phố Huế cũng đã phối hợp với các nghệ nhân nghiên cứu tái hiện nghi lễ, âm nhạc truyền thống; phục dựng các trang phục triều Nguyễn để phục vụ cho nhu cầu thưởng thức, trải nghiệm của du khách trong và ngoài nước.
Huế cũng đang từng bước xây dựng hệ sinh thái bảo tồn nghệ nhân, trong đó nhà nước đóng vai trò công nhận, hỗ trợ, cộng đồng tạo ra sân chơi, trong đó nghệ nhân là hạt nhân tinh túy. Điển hình là Festival Nghề truyền thống Huế được tổ chức định kỳ 2 năm một lần, nhằm tôn vinh và phát triển các làng nghề truyền thống của Huế cũng như trên cả nước
Mặc dù, quá trình hỗ trợ cho các nghệ nhân vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, nhưng việc gìn giữ và tiếp tục lan tỏa giá trị văn hóa bền vững của vùng đất cố đô vẫn là một trong những lĩnh vực ưu tiên của thành phố Huế trong chiến lược phát triển bền vững.
SƯU TẦM TỪ TRANG https://dantri.com.vn/du-lich/hue-thanh-pho-cua-nhung-nghe-nhan-20250618175510797.htm
